Hangi Doktor Daha Kıdemli? Bilimsel Bir Yaklaşım
Bilimsel merakımın peşinden giderken sık sık meslekler arası hiyerarşinin nasıl belirlendiğini sorguluyorum. Özellikle sağlık alanında, “hangi doktor daha kıdemli?” sorusu hem hasta açısından hem de kurum içi işleyişte önemli bir tartışma konusu. Bu yazıda kıdemi sadece “meslekte geçen yıl” olarak değil, aynı zamanda bilgi birikimi, uzmanlık alanı, sosyal etkileşim ve liderlik özellikleri üzerinden değerlendireceğim.
Kıdemin Klasik Tanımı: Yıl ve Tecrübe
Kıdemi belirlemenin en temel yolu, doktorun mesleğe başladığı yıl ve geçirdiği klinik deneyim süresidir. Dünya Sağlık Örgütü (WHO) ve farklı ülkelerdeki sağlık sistemleri, kıdemi genellikle “mezuniyet sonrası geçirilen yıl sayısı” üzerinden tanımlar. Yani 20 yıldır pratik yapan bir dahiliye uzmanı, 5 yıldır pratik yapan bir cerrahtan “kıdemli” kabul edilir.
Ancak bu yaklaşımda bir sorun vardır: Kıdemi yalnızca yıl hesabına indirgemek, doktorların uzmanlık alanındaki farklılıkları, akademik çalışmaları ve liderlik rollerini görmezden gelir.
Uzmanlık Alanı: Kıdemde Niteliksel Bir Boyut
Bir başka ölçüt, doktorun uzmanlık alanıdır. Örneğin bir beyin cerrahı ile aile hekimini karşılaştırdığımızda, eğitim süresi ve zorluk derecesi açısından beyin cerrahının daha “kıdemli” görülebileceği düşünülür. Tıp literatüründe bazı alanların daha uzun uzmanlık eğitimi ve daha karmaşık klinik karar süreçleri gerektirdiği kabul edilir. Ancak bu, aile hekimliğini küçümsemek değil, kıdemi alan bazlı farklı bir perspektiften okumaktır.
Veriler de bu durumu destekler: ABD’de yapılan bir araştırmada cerrahi branşlarda uzmanlık süresinin ortalama 6-7 yıl, dahili branşlarda ise 3-4 yıl olduğu rapor edilmiştir. Bu da cerrahların akademik olarak kıdemli sayılmasına yol açmaktadır.
Akademik Yayınlar ve Bilimsel Katkılar
Kıdemi değerlendirirken bilimsel üretkenlik de dikkate alınmalıdır. 10 yıldır klinikte çalışan bir doktor hiç yayın yapmamışsa, 5 yıldır çalışan ama uluslararası dergilerde çok sayıda makalesi bulunan bir doktor bilimsel açıdan daha kıdemli sayılabilir.
Scopus ve PubMed veri tabanları incelendiğinde, akademik üretkenliğin kıdem algısında giderek daha önemli bir yer edindiği görülmektedir. Özellikle üniversite hastanelerinde kıdemin yalnızca yıl hesabıyla değil, yayın sayısı, atıf oranı ve yürütülen araştırmalarla da ölçüldüğü bilinir.
Erkeklerin Veri Odaklı Yaklaşımı
Toplumsal cinsiyet çalışmaları, erkek doktorların kıdem konusunu daha çok sayısal verilerle ilişkilendirdiğini ortaya koyar. Erkeklerin, “kaç yıl deneyim var?”, “kaç vaka yaptı?”, “kaç yayın var?” gibi ölçülebilir kriterlere odaklandığı görülür. Bu yaklaşımın avantajı, net ve şeffaf kıdem kıstasları sağlamasıdır.
Ancak dezavantajı, doktorluk mesleğinde sosyal becerilerin, hasta ilişkilerinin ve liderlik yetkinliklerinin göz ardı edilmesidir.
Kadınların Sosyal ve Empati Odaklı Yaklaşımı
Kadın doktorların kıdemi değerlendirirken sosyal etkileri, empatiyi ve hasta ilişkilerini ön plana çıkardığı gözlenir. Bir kadın doktor, başka bir meslektaşını kıdemli sayarken onun yıllarını değil, hastalarıyla kurduğu güven ilişkisini ya da ekip arkadaşlarına sağladığı desteği vurgulayabilir.
Psikoloji literatürü de bu farkı desteklemektedir: Kadınların liderlik tarzında “dönüşümcü liderlik” (transformational leadership) daha sık görülür; bu da ekip motivasyonunu ve empatik ilişkileri ön plana çıkarır. Dolayısıyla kıdem, yalnızca “kaç yıl” değil, “nasıl bir etki” sorusuyla da değerlendirilmektedir.
Kurum İçi Hiyerarşi ve Resmi Kriterler
Hastanelerde kıdem, resmi olarak genellikle şu kriterlere göre belirlenir:
- Çalışma yılı
- Uzmanlık alanı
- Akademik unvan (Doçent, Profesör gibi)
- Yönetim pozisyonları
Bu açıdan bakıldığında, idari görevler üstlenmiş bir doktor genellikle kıdemli kabul edilir. Örneğin başhekim ya da klinik şefi, meslekte daha az yıl geçirmiş olsa bile yönetim otoritesiyle kıdemde üstte sayılır.
Hasta Perspektifinden Kıdem
İlginçtir ki, hastalar için kıdem çoğu zaman “yaş” ile eşleştirilir. Saçları beyazlamış bir doktor, genç bir doktordan daha kıdemli olarak algılanır. Oysa modern sağlık sistemlerinde genç doktorların teknolojiye ve güncel bilgilere hâkimiyeti daha güçlü olabilir.
Bu noktada hasta beklentisi ile bilimsel gerçekler arasında bir çatışma ortaya çıkar: Yaşlı olmak her zaman daha bilgili olmak demek değildir.
Bilimsel Sonuç: Kıdem Çok Boyutlu Bir Kavramdır
Yapılan analizler şunu gösteriyor: “Hangi doktor daha kıdemli?” sorusunun tek bir cevabı yok. Kıdem;
- Yıl bazlı tecrübe,
- Uzmanlık alanı,
- Akademik katkı,
- Sosyal etki,
- Yönetim pozisyonu
gibi birçok faktörün birleşimiyle belirleniyor.
Forum Tartışmasına Açık Sorular
- Sizce kıdem yalnızca yıl hesabıyla mı ölçülmeli?
- Akademik katkılar mı, yoksa hasta ilişkileri mi daha önemli bir kıdem kriteridir?
- Erkeklerin veri odaklı, kadınların ise empati odaklı yaklaşımı sizce kıdem değerlendirmesini nasıl etkiler?
- Hastaların algısı mı, resmi kriterler mi daha çok önem taşır?
Kısacası, kıdem tartışması hem bilimsel hem de sosyal açıdan çok boyutlu bir mesele. Sizin yorumlarınız, bu konunun daha da zenginleşmesine katkı sağlayacaktır.
Bilimsel merakımın peşinden giderken sık sık meslekler arası hiyerarşinin nasıl belirlendiğini sorguluyorum. Özellikle sağlık alanında, “hangi doktor daha kıdemli?” sorusu hem hasta açısından hem de kurum içi işleyişte önemli bir tartışma konusu. Bu yazıda kıdemi sadece “meslekte geçen yıl” olarak değil, aynı zamanda bilgi birikimi, uzmanlık alanı, sosyal etkileşim ve liderlik özellikleri üzerinden değerlendireceğim.
Kıdemin Klasik Tanımı: Yıl ve Tecrübe
Kıdemi belirlemenin en temel yolu, doktorun mesleğe başladığı yıl ve geçirdiği klinik deneyim süresidir. Dünya Sağlık Örgütü (WHO) ve farklı ülkelerdeki sağlık sistemleri, kıdemi genellikle “mezuniyet sonrası geçirilen yıl sayısı” üzerinden tanımlar. Yani 20 yıldır pratik yapan bir dahiliye uzmanı, 5 yıldır pratik yapan bir cerrahtan “kıdemli” kabul edilir.
Ancak bu yaklaşımda bir sorun vardır: Kıdemi yalnızca yıl hesabına indirgemek, doktorların uzmanlık alanındaki farklılıkları, akademik çalışmaları ve liderlik rollerini görmezden gelir.
Uzmanlık Alanı: Kıdemde Niteliksel Bir Boyut
Bir başka ölçüt, doktorun uzmanlık alanıdır. Örneğin bir beyin cerrahı ile aile hekimini karşılaştırdığımızda, eğitim süresi ve zorluk derecesi açısından beyin cerrahının daha “kıdemli” görülebileceği düşünülür. Tıp literatüründe bazı alanların daha uzun uzmanlık eğitimi ve daha karmaşık klinik karar süreçleri gerektirdiği kabul edilir. Ancak bu, aile hekimliğini küçümsemek değil, kıdemi alan bazlı farklı bir perspektiften okumaktır.
Veriler de bu durumu destekler: ABD’de yapılan bir araştırmada cerrahi branşlarda uzmanlık süresinin ortalama 6-7 yıl, dahili branşlarda ise 3-4 yıl olduğu rapor edilmiştir. Bu da cerrahların akademik olarak kıdemli sayılmasına yol açmaktadır.
Akademik Yayınlar ve Bilimsel Katkılar
Kıdemi değerlendirirken bilimsel üretkenlik de dikkate alınmalıdır. 10 yıldır klinikte çalışan bir doktor hiç yayın yapmamışsa, 5 yıldır çalışan ama uluslararası dergilerde çok sayıda makalesi bulunan bir doktor bilimsel açıdan daha kıdemli sayılabilir.
Scopus ve PubMed veri tabanları incelendiğinde, akademik üretkenliğin kıdem algısında giderek daha önemli bir yer edindiği görülmektedir. Özellikle üniversite hastanelerinde kıdemin yalnızca yıl hesabıyla değil, yayın sayısı, atıf oranı ve yürütülen araştırmalarla da ölçüldüğü bilinir.
Erkeklerin Veri Odaklı Yaklaşımı
Toplumsal cinsiyet çalışmaları, erkek doktorların kıdem konusunu daha çok sayısal verilerle ilişkilendirdiğini ortaya koyar. Erkeklerin, “kaç yıl deneyim var?”, “kaç vaka yaptı?”, “kaç yayın var?” gibi ölçülebilir kriterlere odaklandığı görülür. Bu yaklaşımın avantajı, net ve şeffaf kıdem kıstasları sağlamasıdır.
Ancak dezavantajı, doktorluk mesleğinde sosyal becerilerin, hasta ilişkilerinin ve liderlik yetkinliklerinin göz ardı edilmesidir.
Kadınların Sosyal ve Empati Odaklı Yaklaşımı
Kadın doktorların kıdemi değerlendirirken sosyal etkileri, empatiyi ve hasta ilişkilerini ön plana çıkardığı gözlenir. Bir kadın doktor, başka bir meslektaşını kıdemli sayarken onun yıllarını değil, hastalarıyla kurduğu güven ilişkisini ya da ekip arkadaşlarına sağladığı desteği vurgulayabilir.
Psikoloji literatürü de bu farkı desteklemektedir: Kadınların liderlik tarzında “dönüşümcü liderlik” (transformational leadership) daha sık görülür; bu da ekip motivasyonunu ve empatik ilişkileri ön plana çıkarır. Dolayısıyla kıdem, yalnızca “kaç yıl” değil, “nasıl bir etki” sorusuyla da değerlendirilmektedir.
Kurum İçi Hiyerarşi ve Resmi Kriterler
Hastanelerde kıdem, resmi olarak genellikle şu kriterlere göre belirlenir:
- Çalışma yılı
- Uzmanlık alanı
- Akademik unvan (Doçent, Profesör gibi)
- Yönetim pozisyonları
Bu açıdan bakıldığında, idari görevler üstlenmiş bir doktor genellikle kıdemli kabul edilir. Örneğin başhekim ya da klinik şefi, meslekte daha az yıl geçirmiş olsa bile yönetim otoritesiyle kıdemde üstte sayılır.
Hasta Perspektifinden Kıdem
İlginçtir ki, hastalar için kıdem çoğu zaman “yaş” ile eşleştirilir. Saçları beyazlamış bir doktor, genç bir doktordan daha kıdemli olarak algılanır. Oysa modern sağlık sistemlerinde genç doktorların teknolojiye ve güncel bilgilere hâkimiyeti daha güçlü olabilir.
Bu noktada hasta beklentisi ile bilimsel gerçekler arasında bir çatışma ortaya çıkar: Yaşlı olmak her zaman daha bilgili olmak demek değildir.
Bilimsel Sonuç: Kıdem Çok Boyutlu Bir Kavramdır
Yapılan analizler şunu gösteriyor: “Hangi doktor daha kıdemli?” sorusunun tek bir cevabı yok. Kıdem;
- Yıl bazlı tecrübe,
- Uzmanlık alanı,
- Akademik katkı,
- Sosyal etki,
- Yönetim pozisyonu
gibi birçok faktörün birleşimiyle belirleniyor.
Forum Tartışmasına Açık Sorular
- Sizce kıdem yalnızca yıl hesabıyla mı ölçülmeli?
- Akademik katkılar mı, yoksa hasta ilişkileri mi daha önemli bir kıdem kriteridir?
- Erkeklerin veri odaklı, kadınların ise empati odaklı yaklaşımı sizce kıdem değerlendirmesini nasıl etkiler?
- Hastaların algısı mı, resmi kriterler mi daha çok önem taşır?
Kısacası, kıdem tartışması hem bilimsel hem de sosyal açıdan çok boyutlu bir mesele. Sizin yorumlarınız, bu konunun daha da zenginleşmesine katkı sağlayacaktır.